Aquathermie in de praktijk

Zo nu en dan komt er bij ons een vraag binnen over aquathermie. Aquathermie wil zeggen dat het water uit een vijver, sloot, vaart of kanaal gebruikt wordt als energiebron. Het wordt ook wel TEO genoemd, Thermische Energie uit Oppervlaktewater. Eigenlijk is het principe heel logisch, want in feite is het oppervlaktewater een enorme natuurlijke zonnecollector.

Aquathermie klinkt ingewikkeld, maar het is in de basis heel eenvoudig: je hangt een warmtewisselaar in een vaart of een meer en die warmtewisselaar fungeert als bron voor de warmtepomp. Een belangrijke voorwaarde is dat het huis of het gebouw aan het water ligt of er dichtbij. Gerrit Hiemstra past sinds 2020 bij zijn huis al aquathermie toe en dat functioneert probleemloos. Ook als er in de winter ijs ligt, kan er nog genoeg energie uit het water worden gehaald om het huis te verwarmen en om warm tapwater te maken. Er zijn overigens ook oplossingen voor woningen die niet direct aan het water liggen.

Hieronder volgt een aantal wetenswaardigheden uit de praktijk:

• Bij het toepassen van aquathermie zijn eigenlijk maar twee dingen echt belangrijk: laat een goede capaciteitsberekening maken en zoek een installateur die kennis heeft van de materie en echt mee wil denken over een optimale oplossing.

• De capaciteit van de warmtewisselaar moet afgestemd zijn op de warmtevraag van het huis of gebouw. Hoe groter de warmtevraag, hoe groter de warmtewisselaar moet zijn. Daarbij moet ook de gezinssamenstelling en het gedrag meegenomen worden. Het is zaak eerst het energieverbruik van het gebouw te beperken door een goede isolatie en luchtdichting en een ventilatiesysteem met WTW. Als er maar weinig energie nodig is, kan worden volstaan met een kleine warmtepomp en warmtewisselaar.

• De warmtevraag van het gebouw moet berekend worden, meestal gebeurt dat door een expert. Op basis van die berekening worden dan enkele mogelijkheden voor een warmtewisselaar voorgesteld. Bij het huis van Gerrit Hiemstra in Balk is gebruik gemaakt van de diensten van Econoord in Workum.

• Er zijn verschillende mogelijkheden voor warmtewisselaars. Er kan gekozen worden voor een doe-het-zelfoplossing met tyleenbuis. Tyleenbuis (of slang) is bij verschillende leveranciers te koop. Voor een woonboot of een kleine woning kan soms al worden volstaan met een buislengte van 100 meter. Professionele leveranciers van warmtewisselaars zijn bijvoorbeeld Mefa Energy Systems, Bries Energietechniek en GEP Water.

• Zoek een installateur die bekend is met aquathermie en niet bang is voor een atypische oplossing. Die zijn dun gezaaid, veel durven het (nog) niet aan.

• De vorm van de warmtewisselaar is belangrijk. Bij een compact model kun je last krijgen van ijsvorming op de wisselaar bij een hoge warmtevraag. Bij een model dat zich uitstrekt over een grotere lengte, wordt er warmte uit een groter volume water getrokken. Het risico op ijsvorming op de warmtewisselaar is dan kleiner.

• Schoonmaken van de warmtewisselaar is niet nodig. Ook als er aangroei ontstaat, dan blijft hij functioneren, misschien dat de warmteoverdracht iets trager gaat, maar het regelsysteem van de warmtepomp vangt dat op door dan het koelmiddel wat kouder te maken.

• Een ijslaag op het water is geen probleem. Ook onder een laag ijs van 6 à 7 cm blijft de warmtewisselaar gewoon functioneren (weten wij uit de praktijk).

• Het grootste risico bij een een warmtewisselaar in het oppervlaktewater is dat hij beschadigd raakt door aanvaringen van schepen, kraanwerkzaamheden, baggerwerkzaamheden, etc. Een praktische en ‘foolproof’ oplossing is om de warmtewisselaar aan te brengen onder een steiger.

• Het is verstandig om aan de eigenaar of beheerder van het water toestemming of een vergunning te vragen voor het plaatsen van een warmtewisselaar.

• Voor woningen die verder van het water liggen moet de toevoer- en afvoerleiding in de grond aangebracht worden. Het is niet nodig de leiding te isoleren, want het koelmiddel kan zo ook energie uit de grond opnemen. Net zoals het water kan ook de bodem fungeren als energiebron voor de warmtepomp.

• Voor woningen die niet aan het water liggen is aquathermie ook mogelijk in combinatie met hergebruik van regenwater. Er wordt dan een waterput aangebracht om regenwater op te vangen en in die waterput wordt een warmtewisselaar geplaatst. Zie GEP voor praktijkvoorbeelden.

Tenslotte enkele nuttige links:

Econoord: http://econoord.nl/

Mefa Energy Systems: https://mefa-energy-systems.nl/

Bries Energietechniek: https://www.bries.nl/

GEP Aquathermie: https://gepwater.com/regenwatersystemen/#aquathermie